فاطمه صادق زاده قمصری
چکیده
ملاصدرا نفس ناطقه را دارای شئون ادراکی و اجرایی میداند. انسان میتواند در مسیر اندیشه تا عمل با حضور عقل عملی هنگام تزاحمهایی که احیاناً بین قوه ناطقه و سایر قوای نفس به وجود میآید انتخاب صحیح داشته ...
بیشتر
ملاصدرا نفس ناطقه را دارای شئون ادراکی و اجرایی میداند. انسان میتواند در مسیر اندیشه تا عمل با حضور عقل عملی هنگام تزاحمهایی که احیاناً بین قوه ناطقه و سایر قوای نفس به وجود میآید انتخاب صحیح داشته باشد. این پژوهش قصد دارد با روشی توصیفی تحلیلی به تبیین انتخاب در آثار ملاصدرا بپردازد؛ انتخابی که تنها گاهی عقلانی است. صدرا برای تبیین حقیقت انتخاب عقلانی، به نقشهایی که عقل عملی میتواند در فرآیند فعل اختیاری ایفا کند توجه میکند. از نظر او عقل عملی با غلبه بر وهم در باره ادراکات تصوری تأمل میکند، گاهی آنها را به عنوان امر نافع تأیید نمیکند؛ با ایستادگی در برابر برخی از شوقهای حیوانی (شهوت و غضب) از تشدید آنها جلوگیری میکند؛ امور جزئی را که خود به جواز، نیکویی و زیبایی آنها حکم داده است با عزمی قاطع به صحنه عمل میآورد. در تمام مسیر یک فعل اختیاری، نفس پیوسته در حال انتخاب است. عقل عملی با ایفای کامل این نقشها انتخاب عقلانی و خوب را محقق میسازد و برعکس با غیبت عقل عملی قطعاً انتخابی بد و عملی غیرانسانی شکل میگیرد. عمل انسان تنها هنگامی انسانی است که جزء علمی نفس، به فهمی عالمانه و عقلی برسد و این فهم را با عزمی قاطع که در ناحیه جزء عملی در پرتو عقلانیت عملی حاصل میشود همراه کند.